Juridisch speelveld : Wet- en regelgeving

Op de activiteiten van ProRail is diverse wet- en regelgeving van toepassing. Denk bijvoorbeeld aan de Spoorwegwetgeving, het privaatrecht en het publiekrecht.

Spoorwegwetgeving 

De Spoorwetgeving vloeit grotendeels voort uit Europese regelgeving. Deze regels gaan onder andere over de marktwerking van het Europese spoorwegnet. Ook gaan ze over de toegang tot het spoorwegnet en het veilige gebruik ervan. Daarnaast staan er regels over de technische interoperabiliteit van het spoorwegnet. Interoperabiliteit wil zeggen dat een spoorvoertuig gebruik kan maken van verschillende technische railnetwerken. 

De Europese regelgeving is gedeeltelijk geïmplementeerd in de Spoorwegwet en onderliggende regelgeving. De Spoorwegwet geeft algemene regels over: 

• De aanleg van spoorwegen. 
• Het beheer van spoorwegen. 
• De toegankelijkheid van spoorwegen. 
• Het gebruik van spoorwegen.
• Het verkeer over spoorwegen. 

De specifieke regels over deze onderwerpen liggen vast in lagere regelgeving. Zoals in de Algemene Maatregelen van Bestuur en in ministeriële regelingen.  

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) en de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) controleren of de spoorwegwetgeving goed wordt nageleefd. De ILT heeft daarbij speciale aandacht voor veiligheid en de ACM voor marktwerking en toegang.  

Mededingingsrecht 

Het mededingingsrecht ziet erop toe dat er geen oneerlijke concurrentie optreedt. ProRail heeft te maken met algemeen mededingingsrecht en sectorspecifiek mededingingsrecht. We hebben te maken met het algemeen mededingingsrecht omdat ProRail een monopolist is. Dit betekent dat wij de enige beheerder zijn van het Nederlandse hoofdspoorwegnet.  

De sectorspecifieke regels zien toe op de verhouding tussen ProRail en spoorwegondernemingen. Denk aan:  

• De capaciteitsverdeling van het spoor.
• De vergoeding die de ondernemingen betalen voor het gebruik van de spoorweginfrastructuur en bijbehorende voorzieningen. 
• De Netverklaring waarin de diensten die ProRail aan de ondernemingen aanbiedt zijn opgenomen.
• De toegangsovereenkomsten die ProRail met deze ondernemingen sluit 

De ACM houdt toezicht op beide aspecten van het mededingingsrecht.

Publiekrecht

Publiekrecht betreft de verhoudingen tussen overheid en burgers en bedrijven. ProRail heeft te maken met allerlei typen publiekrecht. Zo: 

• Is milieu- en omgevingsregelgeving én veiligheidsregelgeving van toepassing op de activiteiten van ProRail.
• Verleent ProRail namens de minister van Infrastructuur en Waterstaat spoorwegwetvergunningen voor werkzaamheden op en langs het spoor.
• Heeft ProRail zelf allerlei vergunningen nodig voor de uitvoering van projecten en het in werking hebben van emplacementen. 
• Heeft ProRail te maken met bestuurs- en strafrechtelijke handhavingsacties tegen overtreders van de Spoorwegwet die de uitvoering van de taken van ProRail belemmeren.
• Wordt er zowel bestuurs- als strafrechtelijk tegen ProRail gehandhaafd 
• Is ProRail netbeheerder van de bovenleiding waardoor delen van het energierecht van toepassing zijn.
• Heeft ProRail een GSM-R(ail) netwerk waarop de telecommunicatieregelgeving van toepassing is.

Aanbestedingsrecht

Vrijwel alles wat overheidsinstanties inkopen of laten bouwen gebeurt door middel van een aanbestedingsprocedure. ProRail wordt grotendeels gefinancierd door de Rijksoverheid. Hierdoor is het aanbestedingsrecht van toepassing op een grote hoeveelheid opdrachten die ProRail in de markt zet. Denk hierbij aan bouwprojecten en onderhoudswerkzaamheden. Maar ook aan de facilitaire aspecten van een grote organisatie.

Privaatrecht

Het privaatrecht beschrijft onder andere de regels voor de onderlinge verhoudingen tussen bedrijven.  

Net als iedere onderneming sluit ProRail overeenkomsten met veel verschillende partijen. ProRail sluit overeenkomsten met aannemers. Dat doen we voor bijvoorbeeld onderhoudswerkzaamheden aan het spoor. Ook sluiten we contracten voor het bouwen van infrastructuur en overeenkomsten met spoorwegondernemingen.  

Daarnaast komt ProRail als indirecte eigenaar van grond- en spoorwegen in aanraking met vastgoedtransacties. Daar horen ook goederenrechtelijke en notariële werkzaamheden bij. Ook heeft ProRail als B.V. te maken met het ondernemingsrecht. En in algemene zin met rechtsgebieden als het arbeidsrecht en het intellectueel eigendomsrecht.