Natuurbeheer: PFAS
Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) zijn chemische stoffen die door de mens zijn gemaakt. Ze hebben bijzondere eigenschappen: ze stoten water, vet en vuil af en zijn hittebestendig. ProRail gebruikt schuimvormend middel (SVM) met PFAS in blusinstallaties bij spoortunnels voor goederenvervoer.
Bluswater
ProRail is sinds de ingebruikname van de tunnels op de Betuweroute verplicht om bij brandbestrijding gebruik te maken van schuimvormend middel (SVM). Dit middel wordt aan het bluswater toegevoegd en bevat PFAS. Sinds een aantal jaren is bekend dat PFAS schadelijk is voor het milieu. Bluswater met schuim wordt daarom opgevangen en gescheiden afgevoerd. Uit onderzoek van het reguliere afvoerwater blijkt nu dat er sprake is van 'nalevering’.
Dat wil zeggen dat schuimresidu dat op het ballastbed of in de kelders van de tunnels is achtergebleven, zorgt voor vervuiling van schoon afvoerwater. Dat water bevat hierdoor een te hoge concentratie PFAS, waardoor het niet langer in oppervlaktewater of riool geloosd mag worden. Momenteel vangt ProRail daarom al het afvoerwater bij deze spoortunnels op. Dat doen we in ieder geval tot er met bevoegd gezag (Rijkswaterstaat en waterschappen) een oplossing is gevonden voor het verantwoord afvoeren ervan.
Onderzoek leefomgeving
ProRail onderzoekt in 2025 de omvang en de mate van vervuiling die is ontstaan door het lozen van van PFAS-houdend afvoerwater uit de tunnels. Bij de onderzoeksopzet betrekken we waterschappen en gemeenten. Zo verzekeren we dat de resultaten ook voor deze partijen van waarde zijn. De resultaten delen we ook met hen, zodat zij inwoners kunnen informeren en eventueel maatregelen kunnen nemen.
De onderzoeken verlopen in fases. We onderzoeken bodemmonsters en naar aanleiding van de resultaten kunnen we besluiten of vervolgonderzoek nodig is. Bij de tunnel in Zevenaar hebben we al eerste resultaten gedeeld met de gemeente, waarna de gemeente is geïnformeerd met een raadsinformatiebrief.
Onderzoek arboveiligheid
ProRail heeft onderzocht welke PFAS-blootstellingsrisico's werknemers lopen die in de tunnel moeten zijn voor bijvoorbeeld onderhoud of inspectie. Dit onderzoek leerde dat naleving van bestaande regels voor het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen in tunnels, voldoende bescherming biedt tegen eventuele gezondheidsrico's.
Zo adviseert ProRail bij ballastroerende werkzaamheden in tunnels om stofmaskers, overalls en handschoenen te dragen. Die beschermen tegen fijnstof, en daarmee ook tegen PFAS. Via de werkkamer Arbo van stichting railAlert wordt deze kennis binnen de branche gedeeld zodat veiligheids- en gezondheidsplannen kunnen worden aangevuld.
Bekijk een grotere versie van de infographic (pdf) Bekijk een grotere versie van de infographic
PFAS-vrij
ProRail streeft ernaar om PFAS-vrij te werken. Sinds 2023 wordt er gewerkt aan een transitie naar een PFAS-vrije brandbestrijding. Voor mobiele brandblussystemen zoals de blustrein die ingezet kan worden in de Waalhaven Zuid, zijn we al overgestapt op PFAS-vrij schuimvormend middel. Dit schuim voldoet aan alle vereisten voor brandbestrijding. Voor de vaste brandblussystemen, zoals die in spoortunnels voor goederenvervoer, worden de mogelijkheden nog onderzocht.
Er worden verschillende maatregelen genomen om verspreiding van PFAS te voorkomen en tot het minimum te beperken. Ook proberen we onnodige activatie van de brandblussystemen te reduceren. Over deze maatregelen is er contact met de waterkwaliteitsbeheerders (Rijkswaterstaat en waterschappen) en de veiligheidsregio’s.
PFAS zitten in allerlei alledaagse producten, zoals waterafstotende jassen, pannen met antiaanbaklaag en sommige verpakkingen. PFAS zijn slecht afbreekbaar, verspreiden zich makkelijk en kunnen schadelijk zijn voor mens, dier en milieu. Daarom zijn er regels voor het maken, importeren, verwerken en verplaatsen van PFAS. De wet- en regelgeving is erop gericht om op termijn helemaal geen PFAS-houdende producten te gebruiken.
Lees meer over PFAS