Het belang van een gezond baanlichaam

Wake up call

Praat je met Stephan, dan leer je in sneltreinvaart over bodemgesteldheid, baanlichamen, geotechniek en risicomanagement. En hij neemt je en passant ook nog mee in de spoorgeschiedenis. Stephan is systeemspecialist Geotechniek bij ProRail en hij legt graag uit waarom de bodem onder het spoor aandacht verdient: “Door klimaatverandering klinkt de bodem in. Daarnaast kan de grond verschuiven door heftige regenval. Beide veranderingen maken het spoor kwetsbaar. Treinongelukken in het buitenland, zoals onlangs in Schotland, zijn een wake up call.”

Bodemverschillen

In Nederland hebben we meer dan drieduizend kilometer baanlichaam, waar zo'n zevenduizend kilometer spoor op rust. De samenstelling en kwaliteit ervan loopt enorm uiteen. Sommige lijnen liggen op baanlichamen die meer dan honderd jaar geleden zijn aangelegd. Pas sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw gelden er ‘moderne’ eisen aan het baanlichaam en wordt hoogwaardig zand van elders aangevoerd om het zo stevig mogelijk te maken.

Stephan: “Om zwakke plakken te verstevigen liet men vroeger tijdens de aanleg wilgenmatten afzinken of maakten ze naast een bestaand baanlichaam kistdammen van eikenhout. Nu lossen we dat op met zandbermen, damwanden en geogrids. Dat zijn kunststof roosters waarmee grond wordt versterkt.”

Een beetje haast

De komende twee jaar doet ProRail onderzoek naar de gesteldheid van de Nederlandse baanlichamen. “Wat betekenen de vervoersgroei en de klimaatverandering voor de toekomst? Willen we meer treinen laten rijden, dan is onderzoek het eerste dat ons te doen staat.

Een beetje haast hebben we wel”, zegt Stephan.  “We weten namelijk niet exact hoe het ermee gesteld is. We zien dat meer onderhoud nodig is, maar in Nederland lopen we nog geen direct gevaar. Het is zaak dat zo te houden. Met de uitkomst van het onderzoek willen we niet alleen objectief kunnen adviseren waar het baanlichaam verbeterd moet worden, maar ook waar treinen zonder kostbare ingrepen in het baanlichaam frequenter en harder kunnen rijden.”

Kansen en risico’s

Om het onderwerp baanlichaam binnen ProRail beter op de kaart te krijgen heeft Stephan met collega’s van andere afdelingen een kennisteam opgericht. Zwakke plekken opsporen om problemen te voorkomen, dat is wat het team de komende jaren gaat doen. Stephan: “Daar ligt mijn expertise; ik ben gefascineerd door risico’s en kansen die het baanlichaam oplevert. En welke kosten en waarden daar tegenover staan.”

Snelheidsbeperking

Op dit moment geldt tussen Culemborg en Geldermalsen een tijdelijke snelheidsbeperking als gevolg van problemen met het draagvermogen. De treinen moeten er nu vaart minderen. Of zoals Stephan het zegt: “de interactie tussen de bovenbouw en de onderbouw gaat niet goed. Gelukkig heeft deze beperking weinig impact op de huidige dienstregeling. Maar op andere locaties kan zo’n snelheidsbeperking dienstregeling flink verstoren. Dit heeft dan invloed op de beschikbare capaciteit. Dat willen we voorkomen.”

Monitoring en fundamenteel onderzoek

Nu meten we meestal met meettreinen en dat is op dit moment goed genoeg om onveilige situaties te voorkomen. Maar willen verder anticiperen op de toekomst, dan zullen we grootschaliger en gedetailleerder moeten aanpakken.

Stephan: “Binnenkort starten we in West-Nederland met het in detail volgen van een baanlichaam. Met geavanceerde monitoringsapparatuur en meetinstrumenten onderzoeken we met welke grond we precies van doen hebben. Daarna installeren we meters om te zien wat er gebeurt met de zettingen en de horizontale verplaatsing van de grond. Tot slot plaatsen we waterspanningsmeters om te monitoren wat het water in het spoorlichaam doet.”

Samenhang

Over een paar jaar hoopt het team van Stephan een goed overzicht te hebben, dat van pas komt zodra er sprake is van nieuwe plannen op het spoor. “Alles heeft alles met elkaar te maken. We willen een visie neerleggen die inzicht geeft in de rol van het baanlichaam op het vergroten van de mobiliteit. Als op een route straks het nieuwe treinbeveiligingssysteem ERTMS is uitgerold, komt daarna de vraag om er vaker en sneller te rijden. Dan moeten niet alleen de aanliggende stations en de energievoorziening in orde zijn, maar ook het baanlichaam.” 

Duurzame mobiliteit

Bij ProRail kijken we altijd vooruit. Om mensen, steden en bedrijven op een duurzame manier en innovatieve oplossingen met elkaar te blijven verbinden. Wil jij hieraan meewerken? Kijk eens op werkenbijprorail.nl. Stephan is deze week ook te volgen via het Instagramaccount van ProRail.