Middeleeuwse zwaarden en prehistorische bijlen
Nieuws
Er komt af en toe echt wat bijzonders naar boven als ProRail aan het spoor werkt: van middeleeuwse zwaarden tot de oudste telescoop van Nederland en zelfs een complete ‘verdwenen’ stadsmuur. De belangrijkste archeologische vondsten uit de 180-jarige geschiedenis van het spoor zijn vanaf nu te zien in de tentoonstelling Retourtje verleden, in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Hertengewei
ProRail heeft de tentoonstelling samen met het museum georganiseerd. Je ziet er bijvoorbeeld een middeleeuws zwaard uit de gracht van Bastion Deuteren (in 1896 is opgebaggerd in Den Bosch) en een prehistorische bijl van hertengewei (opgegraven bij de aanleg van de Betuweroute). Maar er zijn ook oude spoorgereedschappen, historische foto’s en modeltreintjes. Als beheerder van ruim zevenduizend kilometer spoor in Nederland vindt ProRail het belangrijk om zuinig om te gaan met het cultureel erfgoed dat in onze bodem verborgen ligt. Daarom doen we structureel archeologisch onderzoek en hebben we al ruim twaalf jaar eigen archeologen in dienst.
Grote sprong
“In de negentiende eeuw vonden opgravingen nog maar incidenteel plaats”, vertelt ProRail-archeoloog Jerry Huisman. “Dat veranderde begin twintigste eeuw, toen steeds meer spoor werd aangelegd. Het werd normaler om, voordat je begon met bouwen, te kijken wat er in de bodem zat. De ontwikkeling van de archeologie in ons land maakte daarmee een grote sprong.” In 1992 tekende Nederland het Verdrag van Malta waarmee Europees werd vastgelegd dat je een terrein altijd eerst moet laten onderzoeken op archeologische resten voor je begint te bouwen.
We zijn een van de pioniers in de professionalisering van de archeologie in Nederland.
Pioniers
Aanvankelijk konden alleen universiteiten en de Rijksoverheid een bevoegdheid krijgen om opgravingen te doen. Door het Verdrag van Malta kregen ook bedrijven de kans om opgravingsbevoegdheid te krijgen. Het uitgangspunt van Malta werd uiteindelijk in 2007 definitief in de Nederlandse wetgeving opgenomen, maar de voorloper van ProRail, NS RIB, nam archeologie al in 1995 ‘in de geest van Malta’ op bij de aanleg van Betuweroute.
Jerry: “Daarmee zijn we een van de pioniers in de professionalisering van de archeologie in Nederland.” In de afgelopen 25 jaar heeft ProRail het nodige bijgedragen aan de ontwikkeling van de archeologie en de bescherming van historisch erfgoed in Nederland.
Nog meer onontdekte geheimen
“We zien hoe belangrijk het is om zorgvuldige opgravingen te doen bij spoorwerk”, zegt Jerry. “Zo vonden we in Delft een complete middeleeuwse stadsmuur terug, terwijl we dachten dat die volledig was verdwenen. En door opgravingen in Groningen ontdekten we dat er al duizend jaar langer mensen woonden dan we dachten.” “Onder onze spoorlijnen schuilen vast nog veel meer onontdekte geheimen”, laat John Voppen, CEO ProRail, weten. “Dat we waar mogelijk onderzoek kunnen doen naar de geschiedenis van ons land, vind ik van grote waarde. En ik ben er trots op dat de spoorsector aan de wieg heeft gestaan van de start van de commerciële archeologie in ons land.”
Tentoonstelling
De tentoonstelling is van 23 november tot en met 22 augustus te zien. Bij de tentoonstelling verschijnt een jubileumboek. Archeoloog Yuri van Koeveringe schreef voor ProRail ‘Sporen in de archeologie. 25 jaar onderzoek onder de rails’. Het boek, met een bijdrage van ProRail-archeoloog Jerry Huisman, is uitgegeven door Uniepers Uitgevers, kost €14,90 en is onder meer te koop in de Museumwinkel en in de boekhandel.
Foto: uitzicht op het spoor bij Nijmegen, foto door Richard Brunsveld via Unsplash