Van simuleren kun je leren

Elke tien minuten een trein

Wieke Otterspeer is clustermanager Simulaties bij ProRail. Ze is goed bekend met deze nieuwe lijn, die in de wandelgangen de cryptische naam ETMET RoSA draagt. “Dat betekent: Elke Tien Minuten Een Trein van Rotterdam via Schiphol naar Arnhem. De lijn tussen Amsterdam en Eindhoven heet de A2-corridor, vernoemd naar de naastgelegen snelweg. Ik heb die namen niet verzonnen”, lacht Wieke. “Maar what’s in a name, als het maar duidelijk is.”

Simulatie: net echt, maar dan anders 

Het ontwerpen van nieuwe spoorsituaties zoals de corridor Rotterdam - Schiphol - Arnhem is een veelomvattend proces. Na de teken- en rekenfase gaat de schop niet meteen de grond in. Eerst volgt een uitgebreide testfase.

Wieke: “Met een digitaal simulatieprogramma onderzoeken we of de spoorwijziging bestand is tegen verstoringen. Deze gesimuleerde testomgeving is een technisch hoogstandje en gebaseerd op de lay-out van de werkelijke infrastructuur. Dat betekent dat een treindienstleider gedurende de test vrijwel hetzelfde op zijn scherm ziet als normaal. Alleen de treinen, de infrawijzigingen en de bedachte verstoringen worden voor de gelegenheid toegevoegd. Tijdens de test laat de gameleider bijvoorbeeld een trein stranden of een wissel defect gaan. De spelers van de game, de treindienstleiders dus, moeten de situatie weer snel in control krijgen.”

Verstoring op de corridor

“Met de simulatie van de ETMET RoSA testen we nu bijvoorbeeld het keren van treinen bij een verstoring. Iets wat op een corridortraject een complexe exercitie is. Dit is bijvoorbeeld nodig wanneer door een stremming de trein niet verder kan. De hele spooromgeving moet dan weten dat deze trein de andere kant op gaat rijden.

Voor dit ‘keren’ is er nauwe communicatie tussen een treinverkeersleider, regionaal verkeersleider en de machinist nodig. Bij sommige verstoringen moeten zelfs meerdere treinen keren. Je kan je voorstellen dat die actie veel communicatie en concentratie vergt. Bij een corridor waar om de tien minuten treinen achter elkaar rijden, draait het om precisiewerk. In deze route zijn meerdere verkeersleidingposten betrokken en een goede afstemming tussen machinist, verkeersleiders en de inrichting van de infra luistert nauw.”

De simulaties

Omdat de collega’s op de verkeersleidingsposten goed kunnen inschatten wat de mogelijke consequenties zijn van de wijzigingen, vraagt de simulatie-expert hen om input. Die verwerkt hij in het simulatiescenario waarin allerlei verstoringen onverwacht zullen oppoppen. De simulatie-expert kruipt in de rol van de machinist en belt als die onverwacht een rood sein ziet opdoemen. Hij belt dan de verkeersleidingspost en vraagt om instructies. De simulatie gebeurt real time. Dus als het scenario zich afspeelt in de spits, zo tussen 18.00 uur en 19.30 uur, dan is het pas na anderhalf uur afgelopen.

Menselijke factor 

“Tijdens de simulatie kan de spanning flink oplopen”, vertelt Wieke. “Daarom evalueren we na afloop niet alleen het storingseffect, maar ook de werkdruk. Wat in theorie allemaal wel lijkt te kunnen, blijkt in praktijk soms namelijk te veel gevraagd van de collega’s uit de operatie. De menselijke factor komt bij de simulatie echt aan bod. Soms meten we zelfs de hartslag en de bewegingen van de ogen. In de driehoek mens-systeem-procedure mogen treinverkeersleiders niet overbelast raken.”

Lekker complex

Wieke is verantwoordelijk voor de organisatie van de simulatiefase en dat betekent dat ze om tafel zit met verkeersleiders, infradeskundigen én met provincie en overheid. “Die laatste twee zijn onze geldschieters. Het bouwen en runnen van deze simulatieomgeving is een kostbare aangelegenheid.” De 26-jarige econome is geboeid door complexe processen. En dat is het spoorsysteem en alles wat daar bij komt zeker.

“Het is interessant om na te denken hoe we systemen kunnen veranderen en welke maatregelen nodig zijn. De eisen die we nu aan het spoor stellen zijn wezenlijk anders dan vroeger. Drukker, technischer en duurzamer. Door vooraf te simuleren kunnen we aanpassingen doen voordat de wijziging in dienst gaat.  Dat is veel efficiënter en goedkoper dan achteraf te moeten aanpassen. Goed beschouwd is zo’n simulatie de investering meer dan waard.” 

Duurzame mobiliteit

Bij ProRail kijken we altijd vooruit. Om mensen, steden en bedrijven op een duurzame manier en innovatieve oplossingen met elkaar te blijven verbinden. Wil jij hieraan meewerken? Kijk eens op werkenbijprorail.nl. Wieke is deze week ook te volgen via het Instagramaccount van ProRail.