Dassen : Gravende dassen
Dassen zijn actieve gravers. Zó actief dat ze zelfs de spoorveiligheid in gevaar kunnen brengen. Het gegraaf is verraderlijk omdat we de risico's niet kunnen zien; het zit onder de grond. Een enkele gang, op voldoende diepte, is voor het spoor geen probleem. Zelfs niet als die zou instorten. Maar de burchten krijgen door de jaren heen grote gangenstelsels en steeds meer kamers.
Dat is wel een risico
Door instorting ontstaat dan mogelijk een domino-effect. Zo’n grote instorting kan het spoor vervolgens flink laten verzakken, waardoor veilig treinverkeer niet langer gegarandeerd is. Daarom stellen we het spoor in zo’n geval buiten dienst: er kunnen daar geen treinen meer rijden.
ProRail legt treinverkeer stil tussen Workum en Stavoren Lees het nieuwsbericht
De opkomst van de das in Nederland stelt ons voor een flinke, nieuwe uitdaging. De spooromgeving is op veel plekken heel geschikt voor de das. Zeker zanderige spoordijken in rustig landelijk gebied vormen voor deze dieren een attractie. De treinen nemen ze voor lief, als er elders geen nóg geschikter gebied is. Dassen zijn wettelijk beschermd en mogen dus niet worden gestoord en hun leefgebied mag niet worden aangetast. Als we al een ontheffing krijgen om dassen weg te halen, dan zullen ze altijd terugkomen.
Negen vragen
De das is een beschermd diersoort en dat brengt uitdaging met zich mee. Want ze graven onder het spoor en brengen daarmee soms de veiligheid van treinverkeer in het geding. In negen vragen en negen antwoorden geven we uitleg over een complex probleem
Wat we ons goed realiseren
Een effectieve en succesvolle aanpak van het dassendilemma draait om maatregelen die op elkaar aansluiten en in de juiste volgorde moeten worden genomen. Zo voorkomen we dat dassen terugkeren of dat we een leefomgeving creëren die zo aantrekkelijk is dat we ons eigen probleem organiseren. Hieronder leggen we uit wat de maatregelen kunnen zijn.
Vanwege de beschermde status heeft ProRail altijd toestemming nodig in de vorm van een ontheffing om in te grijpen in het leven en het leefgebied van de das. Die ontheffing krijgen we nooit zomaar, maar pas als we onderbouwd hebben dat we in onze aanpak - per locatie - uitgebreide afwegingen maken tussen ons belang en dat van de das. Er moet een plan liggen dat met alles rekening houdt. Zo'n plan kost veel tijd, omdat het ook onderbouwd moet zijn met veldwaarnemingen die gedurende maanden, zo niet jaren, zijn gedaan. Dat is specialistisch werk waarvoor ProRail experts van ecologisch adviesbureau’s inzet.
Ontmoedigende maatregelen
In gebieden waar de kans bestaat dat dassen gaan graven, is het belangrijk om het spoor zo onaantrekkelijk mogelijk te maken. Dat kan door de vegetatie te beperken tot kruiden. Dassen missen dan beschutting, waardoor de kans afneemt dat ze een burcht gaan graven in het spoor. Vluchtpijpen zullen ze wel blijven graven, maar die zijn minder risicovol.
Als er al graafactiviteiten van dassen zijn, dan mag het leefgebied niet zonder ontheffing worden aangetast. Dit is dus echt een preventieve maatregel. We kunnen vluchtpijpen dichtmaken met een ‘eenrichtingklep’ en als zeker is dat er geen dieren in zitten, de pijp met zand vullen. Hiervoor biedt de Gedragscode Wet Natuurbeheer enige ruimte.
Alternatieve leefomgeving
Ontmoedigingsmaatregelen zijn effectiever als er ook een alternatief is voor de das. We bieden de dassen een kunstburcht: een berg grond vlakbij of in hun huidige leefgebied waarin ze naar hartenlust kunnen graven. Zo’n kunstburcht kan al worden voorzien van buizen en aantrekkelijke vegetatie om het zo aantrekkelijk mogelijk te maken. We hopen dat ze deze plek als thuis kiezen en niet langer kiezen voor het spoor als woonplaats.
Een alternatieve woonlocatie is ook altijd vereist bij het aanvragen van ontheffing als we moeten overgaan tot het verwijderen van dieren. Naast een woonlocatie is er ook verbinding nodig met een terrein waar de dieren voedsel kunnen vinden. Als dat aan de andere zijde van het spoor is, dan kan het nodig zijn om een onderdoorgang te creëren. De route tussen burcht en voedselgebied kan aantrekkelijk worden gemaakt door daar struiken te laten groeien.
Daswerende maatregelen
Er bestaan diverse varianten op het dassenraster; een raster waar de dieren niet onderdoor zullen graven en wat ze ook niet bovengronds kunnen passeren. We kunnen ook gaas aanbrengen op of onder de grond waardoor dassen niet kunnen graven maar het spoor nog wel kunnen oversteken. Dit zijn ingrijpende en ook kostbare werkzaamheden, die alleen in uitvoer kan als spoor buiten dienst is gesteld.
We kennen inmiddels ruim 40 locaties waar dassen in de nabijheid van het spoor huizen. Deze locaties worden nu ingeschat op risico en vervolgens geprioriteerd. We kunnen niet op zo’n grote schaal een complex en duur plan uitvoeren. Op dit moment worden we nog af en toe verrast door plotselinge toename van graafactiviteiten of een verzakking van het spoor en moeten dan ingrijpen, maar op de wat langere termijn willen we dat uiteraard zoveel mogelijk beperken door een inspectieregime en wellicht monitoring van wat er op de verdachte locaties gebeurt met inzet van nieuwe technieken.