Station Groningen: architect Koen van Velsen over zijn visie

Hoe bent u betrokken geraakt bij het project Groningen Spoorzone?

"Ik heb al meer dan dertig jaar mijn eigen architectenbureau in Hilversum: Koen van Velsen architecten. Samen met mijn team werk ik aan allerlei projecten door heel Nederland: van scholen tot aan revalidatiecentra en van musea tot bioscopen en stations. Zo nu en dan doen we mee aan een tender, dat is een aanbesteding. Het is eigenlijk een procedure waarbij een opdrachtgever bekendmaakt dat hij een project wil laten uitvoeren. Iedereen die interesse heeft om deze opdracht uit te voeren, kan zich inschrijven. De opdrachtgever bepaalt uiteindelijk aan wie de opdracht wordt gegund. Zo hebben we ook meegedaan aan de tender rondom de verbouwing van station Groningen, samen met aannemer Strukton. En deze hebben we uiteindelijk gewonnen."

Kunt u vertellen hoe uw visie op het ontwerp tot stand is gekomen?

"Eigenlijk is alles wat we ontworpen hebben, gebaseerd op dat wat er al is. Het huidige station is een prachtig, monumentaal station, met het schitterende natuursteen, de mooie hal en vloeren en de tekeningen die erin zitten van het metselwerk. Al deze elementen die we vonden, hebben we bestudeerd en als uitgangspunt genomen voor alle vernieuwingen die we doen. Zo maken we bijvoorbeeld een enorme ondergrondse ruimte waarmee we de noord en de zuidkant van het station verbinden en van waaruit je het trein- en busstation kunt bereiken. Dat hebben we gemaakt met een lichte toon van het zandsteen dat we in het bestaande station vonden. Maar dan van beton gemaakt, een moderner materiaal. Kortom: we proberen dus om met een soort eigenheid van nu heel dicht tegen het bestaande gebouw aan te kruipen."

Wat waren de uitdagingen voor dit specifieke station, anders dan bij andere stations?

"De grote uitdaging is om station Groningen ook écht Gronings te laten blijven. Groningen is een fietsstad, dat wilden we in de beleving van het nieuwe station zeker een plek geven. Dat hebben we gedaan door de fietsvoorzieningen onder het station in de passage te maken, waardoor je, als je door het station loopt, letterlijk mensen door het station ziet fietsen. In de ondergrondse fietsenstalling is straks ruimte voor zesduizend fietsplekken. Deze zie je meteen als je met de trein in Groningen aankomt en naar beneden kijkt. Zo voel je eigenlijk op het station al dat Groningen die fietsstad is. De andere uitdaging is eigenlijk meer voor de projectpartners (Royal Haskoning en Strukton­). Zij moeten ervoor zorgen dat het station blijft functioneren, terwijl het rigoureus wordt verbouwd."

Hoe lang duurt het ongeveer om zo'n heel nieuw station te ontwerpen?

"We zijn er nu zo'n anderhalf tot twee jaar mee bezig en ik denk dat we er nog wel drie jaar voor uit mogen trekken. In totaal werken we dus zo'n vijf jaar aan dit project. Het is niet zo dat we een ontwerp aanleveren en het dan kant-en-klaar is. Je begint met een idee, maar dat idee werk je in meerdere fases uit. Je maakt eerst een voorlopig ontwerp en in de volgende fase wordt dat ontwerp definitief gemaakt. Dat betekent niet alleen dat we op- en aanmerkingen van onze partners doorvoeren, maar ook dat het ontwerp technisch verder uitgewerkt wordt. Zo moeten we er bijvoorbeeld voor zorgen dat de betonnen balken uit het ontwerp uiteindelijk sterk genoeg zijn om het spoor te dragen. Daar zit enorm veel rekenwerk achter. Daarnaast hebben we bijvoorbeeld in ons eerste ontwerp metselwerk ingetekend,  maar metselwerk kun je op duizend verschillende manieren aanbrengen. In een tweede fase gaan we dit metselwerk tot in detail uittekenen, zodat degene die het moet metselen ook precies weet waar hij de rode steentjes en waar hij de gele steentjes moet plaatsen. Zo verdiep je in elke fase je ontwerp en maak je het zo klaar dat de mensen in de bouw het daadwerkelijk kunnen realiseren. Ik blijf tot en met de nazorg bij het project betrokken. Dat is ook fijn, want zo weet je zeker dat het straks allemaal goed werkt en kun je eventuele kinderziektes nog oplossen."

Waar gaan bezoekers/reizigers op station Groningen straks heel blij van worden als het af is, denkt u?

"Van de goede beschutting die er is als je moet wachten op je trein of bus, maar ook van het gemak waarmee je straks je weg kunt vinden op het station en de voorzieningen die door de NS zijn toegevoegd. Er ontstaat straks een enorme verblijfsruimte rond het station met het verdwijnen van het eerste spoor. We creëren hier een plein met bomen en groen, waar je in de zon kunt zitten en een hapje en een drankje kunt krijgen. Hierdoor kan deze plek ook een ontmoetingsplaats worden voor de mensen in Groningen. Het station draait dus niet alleen om reizen, het vervult een bredere functie dan dat. Deze aanvulling gaan mensen straks wel waarderen, vermoed ik. Daarbij wordt het straks ook makkelijker om van het een naar het andere stadsdeel te komen, omdat het station een verbinding tussen het centrum en Groningen zuid gaat worden. Deze stadsdelen zijn nu nog gescheiden door het spoor, maar gaan straks eigenlijk vloeiend in elkaar over. Alles bij elkaar wordt het gewoon een heel comfortabel en aangenaam station. Van dat vooruitzicht kun je volgens mij alleen maar heel blij worden. Nu is het nog even op de tanden bijten omdat er eerst gebouwd moet worden, maar we krijgen er iets heel moois voor terug."

Wat vindt u het allerleukste aan uw werk?

"Dat je een paar jaar na afronding van een project terugkomt en ziet dat het allemaal goed werkt. Dat is voor mij de ultieme beloning. Dit heeft ook te maken met het feit dat je pas na een paar jaar resultaat ziet van je werk. Je ontwerpt geen honderd gebouwen in een jaar, maar slechts één in de zoveel jaren. Dat is soms zwaar: in elk project zit enorm veel energie van alle mensen die erbij betrokken zijn en het gaat echt niet altijd vanzelf. Als een project klaar is ben ik niet altijd gelijk tevreden, er zijn altijd dingen die naar mijn mening beter hadden gekund. Maar als je dan na een aantal jaar terugkomt, denk je vaak: 'Ach, waar heb ik over lopen zeuren. Het ziet er geweldig uit en het werkt hartstikke goed.'"