Mysteries van de Inktpot : George Willem van Heukelom

Een doener

George Willem heeft veel werken gerealiseerd, zowel rond het spoor als in de stad Utrecht. Ook was hij betrokken bij veel restauratiewerkzaamheden van kerken en torens in de stad, maar ook elders. Nooit heeft hij de behoefte gevoeld zijn werk te verklaren of zijn theorieën op papier te zetten, Daarom is er weinig over zijn werk te lezen. Toch trok hij veel aandacht met zijn gebouwen, zelfs van buiten Europa.

IJzerconstructies

Op 1 augustus 1891 trad van Heukelom als civiel ingenieur in dienst bij de Staatsspoorwegen. Hij werkte bij de start van zijn loopbaan aan eenvoudige constructies en ijzerconstructies op de lijn Sauwerd - Roodeschool. Daarna volgden zelfstandig opdrachten zoals de overkappingen van de stations Vlissingen, Utrecht Centraal en ‘s Hertogenbosch.

Cuypers en Berlage

Hij raakte bevriend met Eduard Cuypers en maakte kennis met de ideeën van Berlage. In Berlages werk zag van Heukelom de christelijke waarden die hij zo belangrijk vond: eerlijkheid en eenvoud. Hoewel van Heukelom geen opleiding architectuur heeft gehad bleek al spoedig dat hij beschikte over voldoende esthetisch inzicht.

Hij werd belast met de bouw van de stations Hengelo, Baarle-Nassau, Roosendaal, Maastricht en gebouwen langs de lijn Eindhoven-Weert. Station Hengelo is door een bombardement in de Tweede Wereldoorlog vrijwel geheel vernietigd. Station Maastricht, gebouwd 1915, is het eerste station in Nederland met perronoverkappingen in gewapend beton.

De Inktpot

In 1913 werd van Heukelom Chef van de Dienst van Weg en Werken van Staatsspoor. Hij had daarmee niet alleen de leiding over grote werken maar werd ook belast met zaken als onderhoud en personeelszaken. Wanneer de Staatsspoorwegen en de Hollandse IJzeren Spoorwegmaatschappij fuseren moet er in Utrecht een nieuw 'administratiekantoor' verrijzen. Van Heukelom schetste in betrekkelijk korte tijd een gebouw dat, gezien de moeilijk omstandigheden vlak na de Eerste Wereldoorlog, snel in eigen beheer kon worden gebouwd.

Restauraties

In 1922 is van Heukelom belast met de restauratie van de Domtoren. Hij ontwierp voor de toegang van de toren het entreegebouw links van de toren en twee kapellen. Vanaf 1928 leidde van Heukelom diverse restauraties in opdracht van de Protestantenbond en de gemeente Utrecht, zoals het pesthuis De Leeuwenberg en de regentenzaal van het Bartholomeusgasthuis.

Van Heukelom bleef ook na zijn pensioen actief bij restauraties van kerken en torens. Bijvoorbeeld bij de Nicolaïkerk (vanaf 1940), de toren van de Buurkerk en de Jacobikerk (vanaf 1940), de Janskerk (1947), de Martinikerk in Groningen (1936-1948), de kerktoren van het Oost-Brabantse Sambeek (1947) en de Grote Kerk in Breda (1948-1952).

Auteur: Peter Knollema
Bronnen: De Inktpot, monument van spoor en kantoor (2002), Utrechts Archief, HetNieuweInstituut.nl
Foto's: Utrechts Archief, Delpher